Maddenin Ölçülebilir Özellikleri ve Birimler

Pazardan aldıklarımız tartılıyor?
Ölçü ve tartı birimleri olmasaydı ne olurdu?
Sıvılar nasıl tartılıyor?
Doğada bulunan tüm maddelerin kütlesi ve hacmi vardır.
Bu iki özellik de ölçüle bilir özelliklerdendir.
Maddelerin kütlesi yada hacmini görerek yada elimize alarak ölçemeyiz ancak tahmin edebiliriz.
Bu da yanıltıcı olabilir. Kütle ve hacim belirlenen ölçü birimleriyle ölçülür.

1- KÜTLE VE KÜTLENİN ÖLÇÜLMESİ
Bir maddenin değişmeyen madde miktarına kütle denir.
Kütle eşit kollu terazi ile ölçülür.
Bir cismin kütlesi her yerde aynıdır.
Kütle birimi gramdır.
Kilogram “kg” sembolü ile gram “g” sembolü ile gösterilir.
1000 gram= 1 kilogram dır.
Eşit kollu terazi ile kütle ölçülürken eşit kollardan birine standart kütleler diğer bölümüne ise tartılacak maddeler konur.
Günümüzde elektronik terazilerin kullanımı oldukça yaygınlaşmıştır.
Eşit kollu terazide tartma

SIVILARIN KÜTLESİNİN ÖLÇÜLMESİ

Sıvı maddelerin büyük bir çoğunluğu litre ile ölçülür.
Fakat tahin, pekmez gibi akışkanlığı az olan sıvı maddeleri litre ile ölçmek zordur.Bu nedenle akışkanlığı az olan maddeler satılırken kütleleri ölçülür.

Boş kabın kütlesi ölçülür.
Kaba sıvı madde konur.
Kap dolu olarak tekrar ölçülür.

Sıvı bir maddenin kütlesini ölçmeden önce içine konulduğu kabın kütlesini bilmek gerekir. Bu nedenle önce kabın kütlesi ölçülür.
Boş kabın kütlesine dara denir.
ÖRNEK PROBLEM
Kabıyla birlikte tartılan bir kavanoz pekmezin brüt kütlesi 1250 gram, kavanozun kütlesi 250 gram ise pekmezin net kütlesi ne kadardır?

Çözüm: Brüt kütle= net kütle
1250-250=1000 gramdır.

GAZLARIN KÜTLESİNİN ÖLÇÜLMESİ
Gaz maddelerin kütleleri de sıvı maddelerin kütleleri gibi ölçülür.
Sıvıların ölçüsünde olduğu gibi önce gaz maddelerinin konulacağı kabın darası ölçülür. Daha sonra gaz madde doldurularak yeniden ölçüm yapılır. Son ölçüm ile ilk ölçüm arasındaki fark gaz maddenin kütlesini verir.

2-HACİM VE HACMİN ÖLÇÜLMESİ
Tüm maddeler bulundukları ortamda bir yer kaplar. Maddelerin kapladıkları yere hacim denir. Katı ve sıvıların hacimleri vardır.
Gaz maddeleri ise hacimleri değişkendir. Gaz maddeler bulundukları ortamı tamamen doldurabildikleri gibi basınç uygulandığı zaman da hacimleri küçüle bilir. Sıvı maddelerin hacmi dereceli silindir ile ölçülür.
Örneğin kolonyacı kolonyayı şişeye doldurmadan önce dereceli silindir ile ölçer. Sıvıların hacim birimi litre ( L) dir.
Süt, zeytin yağ, benzin gibi sıvı maddeler litre ile ölçülür.

DÜZGÜN OLMAYAN KATI MADDELERİN HACMİNİN ÖLÇÜLMESİ
Düzgün olmayan bir cismin hacmini ölçmek için sıvılardan yararlanılır.
Önce dereceli silindire belli bir miktar su konulur. Daha sonra hacmini ölçeceğimiz cisim dereceli kaptaki suyun içine atılır. Taşan su miktarı cismin hacmini verir.